Meertaligheid als speerpunt

“Meertaligheid is een van de speerpunten van onze bibliotheek. Ik zie bij het woord ‘speerpunt’ letterlijk een speer voor me. Je leert eerst wat een speer is, hoe je ermee werkt, een aanloop neemt en gooit. Om vervolgens steeds verder te gooien en je doel te raken. Dit kun je vergelijken met het gebruik van taal, welke dan ook. Je begint met letters, die vormen woorden, vervolgens maak je een zin, waarmee je je verhaal maakt. Of dat verhaal mondeling of schriftelijk is, maakt dan niet uit.

Taalrijk Bildt

De voormalige gemeente het Bildt is altijd al meertalig geweest; Nederlands, Fries, en vanzelf Bildts. Met de komst van het asielzoekerscentrum kwamen er andere talen binnen; Tygrinya, Turks, Arabisch en veel meer. Later gevolgd door de talen van de arbeidsmigranten, zoals Pools. Voeg daar nog een snufje inbreng van toeristen aan toe en het is duidelijk dat het Bildt steeds meertaliger wordt.

Bildts Aigene

Ik ben bibliotheekmedewerker van St.-Annaparochie en daarnaast aanspreekpunt voor Stichting Bildts Aigene. Deze stichting zet zich in ´foor alles wat met ’t Bildt te krijen het´. Zo verzorgt de stichting Bildtse teksten (vertalingen) voor de gemeente Waadhoeke en voor particulieren (denk aan rouwadvertenties, geboortekaartjes of andere teksten), bewaart foto’s en documenten, organiseert Bildtse activiteiten en geeft boeken uit. In de bibliotheek van St.-Annaparochie is een aparte afdeling met boeken in de Bildtse taal, over het Bildt en/of geschreven door Bilkerts.

Bildtse boeken, gedichten en vertalingen

Dat de Bildtse taal leeft blijkt wel uit het verschijnen van nieuwe boeken en gedichten. In 2020 verscheen Knypoog naar ’t Ferleden; een boek met foto’s van vroeger en nu, waarbij de nieuwe foto’s werden genomen op dezelfde plek als de oude. De oplage van 300 stuks was binnen twee weken uitverkocht. Maar gelukkig is het nog wel te leen via de bibliotheek! En bijzonder is ook de Bildtse uitgave van De Kleine Prins van Saint-Exupery. Dit boek is in 471 talen en dialecten vertaald en dan kun je als Bildtse taal vanzelf niet achterblijven. Zelf las ik dit boek in mijn schooltijd, zonder me bewust te zijn van de diepere betekenis ervan. Net als zoveel pubers keek ik meer naar het aantal bladzijden, dan naar de inhoud van het boek. Maar nu na herlezen in het Nederlands en in het Bildts moet ik bekennen dat het boek me echt raakte: er worden verscheidene diepzinnige en idealistische punten over het leven aangekaart, verweven door het hele boek. In de gesprekken tussen de schrijver en de buitenaardse prins geeft de schrijver zijn eigen visie op de eigenaardigheden van de mensheid. Als Bilkert raakt het me dit verhaal in mijn eigen taal echt.

Over dat raken in je eigen taal: eerder is het boek Worre Weze Weest uitgegeven. De titel verwijst naar een gedicht van Arjen Dijkstra, die hiermee in drie woorden het hele leven samenvat: je wordt geboren, je bestaat en je gaat dood. Meer is het niet, zou je kunnen zeggen. De schrijver was leraar aan de mulo in St.-Annaparochie en daarnaast een begenadigd dichter in de Bildtse taal. Meestal kort en zeer krachtig gaf hij zijn mening over de mensheid en de maatschappij, schreef hij over relaties, vaak met humor, maar altijd met een diepere betekenis. Een mooi voorbeeld is

Koegels
krekt út ’t geweer
at ‘e mînsen
d’r in komme

Even doordenken, maar zo waar!

Een andere bekende Bilkert is ook geëerd met een boek: melkboer/schilder Johannes Blanksma kreeg jaren na zijn dood erkenning in het boek Johannes Blanksma, melkventer in de ban van penseel en palet. In dit boek staan foto’s van de schilderijen van Blanksma; hij was een begenadigd kopiist van oude meesters, maar schilderde ook eigen werk. Daarnaast is zijn levensverhaal te lezen, afgewisseld met gesprekken met nabestaanden en verhalen van vrienden van vroeger.

Gaan dan alle Bildtse boeken over Bilkerts en over vroeger? Nou nee, dat niet. Denk aan Babbelegúchys, met gedichtjes voor kinderen. Denk aan Bep en Pake Pluis (Nijntje dus), denk aan Tomke en de bijen, aan De Skimmelrútter en andere titels. Alle boeken zijn terug te vinden in de collectie van de bibliotheek en bij Bildts Aigene, zowel fysiek als via de webwinkel.
 

Spreukentegels

Dat de eigen taal steeds meer leeft merkt Bildts Aigene ook aan de spreukentegels die regelmatig verkocht worden. Teksten als ‘fergeet nooit de stam derstou ’n sprútsy fan bist’ of ‘elk het ferlet fan ’n skouderkloppy, al is ’t maar met ’n fingertoppy’ en vooral ‘die’t syn aigen taal fersmyt, raakt syn diepste weze kwyt’.

Meertaligheid: Zorg dat de speer zijn doel raakt en hou je eigen taal vast. Wacht niet tot later, want ‘at hadden komt, is hewwe te laat’!”